Czym jest ozon?

Dla ogólnego rozeznania się w temacie, ale bez zbytniego zagłębiania się w niuanse fizyko-chemiczne, możemy powiedzieć, że ozon (tritlenek) jest, jak sama nazwa wskazuje, cząsteczką zbudowaną z trzech atomów tlenu. Ozon, budując ozonosferę otaczającą naszą planetę, pełni niebywale istotną rolę protekcyjną, chroniąc nas przed nadmierną ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe pochodzenia słonecznego. Pod wpływem uderzeń piorunów dochodzi do chwilowego wzrostu jego stężenia w troposferze. Znany nam wszystkim zapach świeżości po burzy to zapach ozonu. To dzięki niemu czujemy, że nasze płuca wypełniają się po brzegi. Ozon od dawna wykorzystywany jest w gałęzi medycyny zwanej ozonoterapią. W wysokich skupieniach wywołuje zaburzenia pracy naszego układu oddechowego. Ozon jest bardzo silnym utleniaczem i właśnie ta cecha powoduje, że jest on ochoczo wykorzystywany do zastosowań opisanych poniżej. Tritlenek oddaje niechcianym gościom atom tlenu. Ten przyłączając się do okryw zewnętrznych (błon, ścian) mikrobów prowadzi do ich dezintegracji. W ten sposób dochodzi do zaburzeń procesów metabolicznych i w finalnie do śmierci mikroorganizmów. W zbliżonym schemacie dochodzi także do inaktywacji wirusów. Jako ciekawostkę warto dodać, że wirusa nie da się zabić,bo z samej natury nie żyje. Można go właśnie inaktywować.

Do czego wykorzystuje się ozon?

Dezynfekcja

Ozon stosowany jest w sytuacjach gdy zależy nam na wyeliminowaniu lub przynajmniej zmniejszeniu populacji niepożądanych lokatorów - mikroorganizmów czy wirusów. Mówiąc najprościej ozon głównie stosuje się do dezynfekcji, higienizacji czy jak kto woli sanityzacji powierzchni, pomieszczeń czy długich instalacji narażonych na kontaminację (skażenie).

Dezodoryzacja

Ozonowanie jest także stosowane do pozbywania się niepożądanych zapachów podczas tak zwanej dezodoryzacji np. odzieży, samochodów czy pomieszczeń. Z pewnością wielu posiadaczy samochodów z klimatyzacją odbyło przynajmniej jedną wizytę u mechanika w celu “odgrzybiania” gdy poczuło, że w aucie dominuje podejrzany zapach.

Medycyna

Jak wspomniano już wcześniej tritlenek stosowany jest w ozonoterapii (np. w celu odkażania uszkodzeń skóry czy inaktywacji patogenów w stomatologii). Co ciekawe, pomimo przekonujących dowodów naukowych, ozonoterapia w wielu krajach uznawana jest za niekonwencjonalną metodę leczenia i przez to wyłączona z wachlarza refundowanych świadczeń medycznych. W balneoterapii wykorzystuje się wodne roztwory trójtlenku do kąpieli ozonowych.

Kosmetologia

W tej dziedzinie stosuje się ozonowane oleje, które wykazują się ciekawą właściwością. Mianowicie, niektóre kwasy tłuszczowe zakotwiczają cząsteczki ozonu i stopniowo go uwalniają po nałożeniu na skórę czy błony śluzowe wykazując tym efekt dezynfekcyjny.

Gospodarka wodna

Ozon wraz z chlorem jest powszechnie wykorzystywany przez przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne do uzdatniania wody oraz oczyszczania ścieków.

Żywność

Ozon w 1982 r. otrzymał przez FDA (Food and Drug Administration, USA) status GRAS (Generally Recognised As Safe) co oznacza, że jest bezpieczny w kontakcie z żywnością. Producenci żywności (w tym wody butelkowanej) wykorzystują tritlenek przed paczkowaniem swoich wyrobów aby przedłużyć okres przydatności do spożycia. Co bardzo istotne, ozon nie zmienia cech organoleptycznych żywności (w tym wody). Ozonowaniu poddaje się także opakowania wielokrotnego użytku jak np. butelki zwrotne.

Ozonowanie w domowym zaciszu

Czy ozonowanie zarezerwowane jest tylko dla dużych organizacji, specjalistycznych firm, ośrodków medycznych czy producentów żywności? Z pewnością nie. W miarę wzrostu dostępności technologii i redukcji cen, pod strzechy trafiły kompaktowe ozonatory (generatory ozonu), które z powodzeniem możemy wykorzystywać do osobistych celów. Taki sprzęt jest dostępny już od kilkuset złotych.

Generator ozonu Vita-My GH-9020

Co możemy zatem ozonować we własnym zakresie?

Pierwsza na myśl przychodzi żywność. Stosując ozonator skutecznie pozbędziemy się potencjalnie szkodliwych mikroorganizmów, które mogłyby wywołać u nas zatrucie pokarmowe poprzez zakażenie lub intoksykację. Następnym zastosowaniem domowego generatora ozonu jest dezynfekcja wody, którą mamy zamiar spożyć. Oprócz pozbycia się drobnoustrojów możemy także poprawić jakość i właściwości organoleptyczne (smak, kolor, zapach) wody. Ozonator możemy także wykorzystać do okresowego odświeżania niewielkich pomieszczeń czy ubrań. Należy jednak pamiętać aby nie narażać dróg oddechowych i oczu na bezpośrednią ekspozycję na dyszę ozonatora, a pomieszczenie po zabiegu odświeżania przewietrzyć.

Ozonowanie a wirus SARS-CoV-2

Zgodnie z opinią NIZP-PZH z dn. 2.04.2020 r. dot. dezynfekcji pomieszczeń biurowych poprzez ozonowanie i skuteczności powyższej metody w zwalczaniu SARS-CoV-2 nie należy traktować ozonowania jako jedynej formy przeciwdziałania rozprzestrzeniania się wirusa. Ozonowanie może ograniczać populację patogenów. Brak jest jednak norm, które w jasny sposób określałyby odpowiedni czas ozonowania czy wymagane
zużycie ozonu w danej przestrzeni pomieszczenia. Jak jednak wynika z badań japońskich naukowców, ozon w stężeniach nieszkodliwych dla człowieka, ale dostarczany w sposób ciągły może być skuteczną metodą organiczenia rozprzestrzeniania się wirusa w zamkniętych przestrzeniach publicznych.

Podsumowanie

Należy zaakcentować, że ozon jest zdecydowanie skuteczniejszym środkiem dezynfekcyjnym niż znany wszystkim chlor. Niestety wadą ozonu jest jego szybkie tempo rozkładu do tlenu, co powoduje że efekt dezynfekcyjny jest krótkotrwały. Należy zatem mieć na uwadze, że aby wykorzystać w pełni dobrodziejstwo ozonowania, produkty poddane temu zabiegowi należy zamknąć w szczelnych opakowaniach lub po niedługim okresie spożyć. To, co jest wadą tritlenku jest jednocześnie jego zaletą, Dzięki rozkładowi ozonu do tlenu można rzec, że ozonowanie jest metodą ekologiczną i przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa oraz rozsądku nieinwazyjną dla człowieka oraz przyrody.

lic. diet. Damian Pardyak

Piśmiennictwo

1. http://www.pttz.org/zyw/wyd/czas/2015,%206(103)/08_Szosland.pdf
2. http://www.pm.microbiology.pl/web/archiwum/vol5132012177.pdf
3. http://wsse.waw.pl/aktualnosci-i-komunikaty/komunikaty/opinia-nizp-pzh-z-dn-2-04-2020-r-dot-dezynfekcji-pomieszczen-biurowych-poprzez-ozonowanie-i-skutecznosci-powyzszej-metody-w-zwal
4. https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-ozone/japan-researchers-say-o zone-effective-in-neutralising-coronavirus-idUSKBN25M0SO
5. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/ozon;3953011.html
6. https://biotechnologia.pl/kosmetologia/zastosowania-ozonu-w-kosmetologii,15753